ایمنی آسانسور به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین تجهیزات حمل‌ونقل عمودی در ساختمان‌ها، از جایگاه ویژه‌ای در تأمین آسایش و امنیت شهروندان برخوردار است. اجرای استاندارد ادواری آسانسور و انجام بازرسی‌های فنی منظم، نقشی تعیین‌کننده در پیشگیری از حوادث، حفظ سلامت عمومی و اطمینان از عملکرد ایمن تجهیزات دارد. این مقاله به بررسی اهمیت انجام بازرسی ادواری، معرفی بخش‌های مورد بازرسی، نقش شرکتهای بیمه در الزام به رعایت استانداردها، و لزوم نظارت شرکتهای دارای پروانه طراحی و مونتاژ بر فرآیند سرویس و نگهداری آسانسورها می‌پردازد.
با توجه به گسترش روزافزون شهرنشینی و ساخت‌وسازهای مرتفع، استفاده از آسانسور به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر در زندگی شهری بدل شده است. در عین حال، حوادث ناشی از نقص فنی آسانسورها نشان داده است که عدم توجه به استانداردهای ادواری می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد.
بر همین اساس، انجام بازرسی ادواری و اخذ گواهی استاندارد معتبر، نه‌تنها یک الزام قانونی، بلکه ضرورتی برای حفظ جان و مال بهره‌برداران و افزایش اطمینان از عملکرد صحیح تجهیزات است.
1. اهمیت اجرای بازرسی ادواری آسانسور
اجرای بازرسی‌های فنی ادواری دارای اهمیت چندبعدی است:
حفظ ایمنی عمومی: جلوگیری از بروز حوادث ناشی از نقص سیستم و تضمین ایمنی استفاده‌کنندگان.
افزایش طول عمر تجهیزات: تشخیص زودهنگام فرسودگی قطعات و کاهش هزینه‌های تعمیرات.
ایجاد اطمینان و آرامش خاطر: اطمینان بهره‌برداران از عملکرد ایمن آسانسور.
ارزش‌افزوده برای ساختمان: افزایش ارزش اقتصادی و فنی ساختمان از طریق دریافت گواهی استاندارد معتبر.
2. قطعات و اجزای مورد بازرسی در استاندارد ادواری
در فرآیند بازرسی فنی، کلیه اجزای حیاتی آسانسور به‌طور دقیق بررسی می‌شوند. برخی از مهم‌ترین بخش‌های مورد بازرسی عبارت‌اند از:
سیستم ترمز اضطراری (پاراشوت) و گاورنر
سیم‌بکسل‌ها، فلکه‌ها و سیستم تعلیق
تابلو فرمان، مدارهای ایمنی و سیستم برق اضطراری
قفل‌ها و عملکرد درب‌های طبقات و کابین
ضربه‌گیرها، کف کابین و وزنه تعادل
سیستم تهویه، روشنایی و مخابرات اضطراری
وضعیت چاهک، ریل‌ها و اتاق موتورخانه
تمامی این موارد مطابق با استاندارد ملی ایران به شماره 1-6303 و دستورالعمل‌های سازمان ملی استاندارد بررسی می‌گردند.
3. نقش شرکتهای بیمه در الزام به رعایت استاندارد
شرکتهای بیمه به عنوان یکی از ارکان اصلی ایمنی اجتماعی، نقش مؤثری در نهادینه‌سازی فرهنگ بازرسی ادواری دارند. بر اساس مقررات جاری، تنها آسانسورهایی مشمول بیمه مسئولیت مدنی و حوادث می‌شوند که دارای گواهی معتبر استاندارد ادواری باشند.
در صورت وقوع حادثه، در نبود گواهی استاندارد معتبر، شرکت بیمه مسئولیتی در قبال خسارات جانی و مالی نخواهد داشت و مسئولیت بر عهده مالک یا مدیر ساختمان است. از این رو، بیمه‌گذاران ملزم‌اند پیش از صدور یا تمدید بیمه‌نامه، نسبت به ارائه گواهی استاندارد ادواری معتبر اقدام نمایند.
4. الزامات قانونی و نظارتی
طبق ماده 21 قانون تقویت و توسعه نظام استاندارد، بهره‌برداری از آسانسور بدون گواهی استاندارد معتبر ممنوع بوده و تخلف محسوب می‌شود. همچنین مسئولیت بروز هرگونه حادثه ناشی از سهل‌انگاری در انجام بازرسی یا سرویس دوره‌ای، متوجه بهره‌بردار یا مالک خواهد بود.
به همین دلیل، انجام این فرآیند باید توسط شرکتهای بازرسی فنی تأیید صلاحیت‌شده و تحت نظارت سازمان ملی استاندارد ایران صورت پذیرد.
5. لزوم نظارت شرکتهای دارای پروانه طراحی و مونتاژ آسانسور و پله‌برقی
یکی از ارکان اساسی در تضمین کیفیت سرویس و نگهداری آسانسورها، نظارت تخصصی شرکتهای دارای پروانه طراحی و مونتاژ آسانسور و پله‌برقی است. بر اساس الزامات فنی وزارت صنعت، معدن و تجارت، هرگونه فعالیت مرتبط با سرویس، نگهداری، بازسازی و حتی اخذ گواهی استاندارد آسانسور، باید زیر نظر این شرکت‌ها انجام شود.
این شرکت‌ها با در اختیار داشتن نیروی فنی متخصص، دانش فنی و ابزار دقیق، قادرند ضمن اجرای سرویس‌های منظم و اصولی، نواقص احتمالی را پیش از بروز خطر شناسایی و برطرف نمایند. نظارت این شرکت‌ها، در کنار بازرسی فنی دوره‌ای، زنجیره‌ای مطمئن از ایمنی، کیفیت و انطباق با استانداردهای ملی ایجاد می‌کند.
نتیجه‌گیری
بازرسی و استاندارد ادواری آسانسور نه تنها ضامن حفظ جان و سلامت کاربران است، بلکه پایه‌ای برای تداوم عملکرد مطمئن و ایمن سیستم‌های حمل‌ونقل عمودی در ساختمان‌ها محسوب می‌شود. اجرای صحیح این فرآیند با همکاری سه رکن اصلی — شرکتهای بازرسی فنی، شرکتهای بیمه، و شرکتهای دارای پروانه طراحی و مونتاژ آسانسور — می‌تواند ضریب ایمنی ملی را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
بنابراین، لازم است تمامی عملیات سرویس، نگهداری و اخذ گواهی استاندارد آسانسور صرفاً تحت نظارت مشاوران و شرکتهای دارای پروانه معتبر طراحی و مونتاژ آسانسور و پله‌برقی انجام گیرد تا ضمن رعایت الزامات قانونی، ایمنی عمومی و اعتماد بهره‌برداران نیز تضمین شود